Мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэх болон үй олноор хөнөөх зэвсэг дэлгэрүүлэхийг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай

Мөнгө угаах гэдэг нь хууль бус үйл ажиллагаанаас олсон орлого, хөрөнгийн гарал үүслийг төрөл бүрийн арга хэрэгсэл ашиглан нуун далдалж, хууль ёсны орлого мэт харагдуулах үйл ажиллагаа юм.

Мөнгө угаах гэмт хэргийг НҮБ-ын 1988 оны Венийн конвенцид дараах байдлаар тодорхойлсон байдаг. Үүнд:

(i) тухайн эд хөрөнгийн хууль бус гарал үүслийг нуух, далдлах эсхүл уг гэмт хэрэгт холбогдсон аливаа этгээдийн хуулийн хариуцлагаас зайлсхийхэд нь туслах зорилгоор аливаа гэмт хэргийн улмаас олсон орлого гэдгийг мэдсээр байж түүнийг өөрчлөх буюу шилжүүлэх;

(ii) тухайн эд хөрөнгө нь гэмт хэргийн орлого гэдгийг мэдсээр байж эд хөрөнгийн бодит шинж чанар, эх үүсвэр, байршил, захиран зарцуулах арга, шилжүүлэх, эзэмшигч буюу эд хөрөнгийн эрхийг нуух, далдлах;

(iii) тухайн эд хөрөнгийг олж авах үед түүнийг гэмт хэргийн улмаас олсон орлого гэдгийг мэдсээр байж эд хөрөнгийг олж авах, эзэмших, ашиглах;

(iv) мөнгө угаах гэмт хэргийг үйлдэхэд оролцох, хамтрах, үгсэн тохиролцох, үйлдэхийг завдах болон хамжих, өдөөн хатгах, туслах болон зөвлөгөө өгөх гэж тодорхойлсон байдаг.

Санхүүгийн хориг арга хэмжээ авах байгууллага (ФАТФ)-ын зөвлөмжид зааснаар улс  орнууд мөнгө угаах гэмт хэрэгт бүх хүнд гэмт хэргээс гадна өргөн хүрээний суурь гэмт хэргийг ч мөн хамруулбал зохино хэмээн заасан байдаг. Суурь гэмт хэрэгт зохион байгуулалттай гэмт хэрэгт оролцох, залилан мэхлэх, хар тамхины наймаа, авлига, хээл хахууль, татварын гэмт хэрэг зэрэг гэмт хэргүүд багтдаг.

Мөнгө угаах гэмт хэрэг нь дараах 3 үе шаттай:

1. Байршуулах үе шат: Байршуулах үе шат нь гэмт хэргээс олсон орлогыг санхүүгийн системд нэвтрүүлэх эхний үе шат юм. Хууль бус хөрөнгийг шилжүүлж эсвэл цуглуулдаг. Гэмт хэргийн орлогыг бэлэн мөнгө, банкны данс, виртуал хөрөнгө гэх мэт хэлбэрээр санхүүгийн системд байршуулж болно.
2. Нуун далдлах үе шат: Энэ үе шатанд санхүүгийн системд хууль бус хөрөнгийн байршуулсны дараа төрөл бүрийн арга хэрэгсэл ашиглан шилжүүлэх, хувиргах замаар хөрөнгийн эх үүсвэрийг нуун далдалдаг. Тухайлбал, бэлэн бус шилжүүлэг хийх, өөр банкны дансанд байршуулах, зээл эсвэл бараа бүтээгдэхүүний төлбөр болгон хувиргах, банк хооронд хувааж, нийлүүлэх, шилжүүлэх, улс орнуудад дамжуулах, криптовалютыг нөгөөд хөрвүүлэх, нэг блокчейнээс нөгөөд шилжүүлэх гэх мэт.
3. Буцаан төвлөрүүлэх үе шат: Эцсийн шатанд угаасан хууль бус хөрөнгөө гэмт этгээдүүд өөрсдөдөө эргүүлэн татдаг. Эдгээр хөрөнгийг халхавч компани эсвэл ойр дотны хүмүүсийн дансанд хүлээн авч, санхүүгийн системд бүрэн нэвтэрсэн мөнгийг ямар ч зориулалтаар ашиглах боломжтой болдог. Жишээлбэл, үл хөдлөх хөрөнгө, урлаг гэх мэт өндөр үнэ цэнэтэй зүйлсийг худалдан авах, эсвэл бизнес эрхлэхэд хөрөнгө оруулах, ногдол ашиг тараах, хуурамч цалин олгох гэх мэт аргуудыг ашигладаг.

Дараах зурагт мөнгө угаах үе шатыг харуулсан байна:

Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.2-т зааснаар “терроризмыг санхүүжүүлэх” гэж террорист этгээд, террорист үйлдэл, үйл ажиллагаанд зарцуулагдахыг мэдсээр байж шууд болон шууд бусаар эд хөрөнгө хуримтлуулсан, өөрчилсөн, шилжүүлсэн, зарцуулсныг хэлнэ гэж заасан байдаг. Өөрөөр хэлбэл терроризмыг санхүүжүүлэх гэдэг нь терроризм үйлдэхээр санаархаж, төлөвлөж эсхүл оролцох гэж буй хувь хүн, байгууллага болон бусад этгээдэд зориулан хууль ёсны болон хууль бус хөр өнгө, орлогыг хуримтлуулах, шилжүүлэх, зарцуулах үйл ажиллагаа юм.

Терроризмыг санхүүжүүлэх гэмт хэргийн үе шатууд:

1. Цуглуулах буюу санхүү хөрөнгө босгох үе шат: Эхний шат болох цуглуулах шатанд террорист үйл ажиллагаанд зориулан хөрөнгө босгодог. Энэхүү хөрөнгө нь доор дурдсан олон төрлийн эх үүсвэрээс санхүүжигдэх боломжтой.
2. Хадгалах буюу байршуулах үе шат: Хоёр дахь үе шат нь цуглуулсан хөрөнгийг банкны дансандаа хийх, крипто валют авах, кредит картынхаа төлбөрийг төлөх, газрын тос, уран зураг, эртний эд зүйл, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн болон үнэт метал, тээврийн хэрэгсэл авах гэх зэргээр байршуулдаг.
3. Шилжүүлэх үе шат: Террорист бүлэг, этгээд нь террорист үйл ажиллагаагаа хэрэгжүүлэх үед хадгалсан хөрөнгөө өөр тийш шилжүүлдэг.
4. Ашиглах үе шат: Хөрөнгийг ашиглахдаа террорист үйл ажиллагаанд ашиглах зэвсэг, материал, тоног төхөөрөмж, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл болон сургалт, цалин, бичиг баримт, визний зардал, онгоцны тийзний зардлыг төлөхдөө зарцуулдаг. Мөн өдөр тутмын өөр үйл ажиллагааны төлбөрийг тус хөрөнгөөс төлдөг нь терроризмтой холбоотой эсэхийг хүндрэлтэй болгодог.

Санхүүгийн хориг арга хэмжээ авах байгууллага (ФАТФ)-аас НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн 1540 тогтоолд үндэслэн үй олноор хөнөөх зэвсэг дэлгэрүүлэхийг санхүүжүүлэхийг олон улсын гэрээ, хууль тогтоомжоор хориглосон цөмийн, химийн, биологийн, эсхүл үй олноор хөнөөх бүх төрлийн зэвсэг, тэдгээрийн түүхий эд, эд зүйл, тоног төхөөрөмж, технологи болон үй олноор хөнөөх зэвсэг дэлгэрүүлэх зорилгоор хоёрдмол зориулалттай бараа, бүтээгдэхүүнийг боловсруулах, үйлдвэрлэх, эзэмших, хадгалах, олж авах, тээвэрлэх, экспортлох, шилжүүлэх, хуримтлуулах, худалдах, худалдан авах, ашиглахад бүрэн, эсхүл хэсэгчилсэн санхүүгийн дэмжлэг, үйлчилгээ үзүүлэх гэж тодорхойлсон байна.

Мөн НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн 1540 ба уг тогтоолоос үүссэн бусад тогтоолууд болон ФАТФ-ын Зөвлөмж 7, Шууд хэрэгжилт 11-т улс орнуудад үй олноор хөнөөх зэвсэг дэлгэрүүлэхийг санхүүжүүлэхийг тэмцэхтэй холбоотойгоор тавигдах гол стандарт, шаардлагыг тодорхойлсон байна. Тухайлбал, үй олноор хөнөөх зэвсэг дэлгэрүүлэхийг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх үйл ажиллагааны улс орнуудын үүрэг, оролцоо, хариуцлагыг тогтоож, үр дүнтэй тэмцэхэд улс орнуудын эрүүгийн, иргэний, захиргааны эрх зүйн, санхүүгийн өргөн хүрээний чиглэлээр авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээг тогтоодог. Хэрэв аливаа улс холбогдох шаардлагыг биелүүлэхгүй байх тохиолдолд НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн Хоригийн хорооноос тогтоол гаргаж тухай улсын эсрэг үй олноор хөнөөх зэвсэг дэлгэрүүлэхтэй тэмцэх санхүүгийн зорилтот хориг арга хэмжээ гаргадаг байна.

Үй олноор хөнөөх зэвсэг дэлгэрүүлэхийг санхүүжүүлэх гэмт хэргийн үе шатууд:

1. Санхүү хөрөнгийг босгох үе шат: Үй олноор хөнөөх зэвсэг дэлгэрүүлэхийг төрөөс санхүүжүүлж байгаа тохиолдолд улсын төсвөөр, эсвэл гадаад дахь бизнесийн сүлжээ, гэмт хэргийн үйл ажиллагаагаар дамжуулан хөрөнгө босгодог. Зэвсэг дэлгэрүүлэхэд оролцож буй этгээд болон сүлжээ нь өөр өөр эх үүсвэрээс мөнгө, орлого олдог бизнесийг ашиглан ердийн бараа бүтээгдэхүүн болон хоёрдмол зориулалттай бараа бүтээгдэхүүнийг худалдан авч дараа нь холбоотой этгээдэд зарах эсвэл тэдгээрээр дамжуулан эцсийн хүлээн авагч руу дамжуулна.
2. Санхүүжилтээ нуун далдлах шат: Гэмт хэрэгтнүүд санхүүжилтээ нуун далдлах зорилгоор халхавч компаниар дамжуулан олон улсын санхүүгийн системд хууль бус хөрөнгийг оруулж хөрөнгөө шилжүүлдэг байна. Үй олноор хөнөөх зэвсэг дэлгэрүүлэхийг санхүүжүүлэхийг нуун далдлахдаа ихэнх тохиолдолд санхүүгийн зорилтот хоригт хамаарах улс орны эсвэл хөрш орны хуулийн этгээдийг оролцуулдаг байна.
3. Бараа бүтээгдэхүүн, технологийн худалдан авалт, тээвэрлэлтийн үе шат: Гэмт хэрэгтнүүд нь босгосон хөрөнгөөр үй олноор хөнөөх зэвсэг дэлгэрүүлэхэд ашиглаж болох материал, хоёрдмол зориулалттай бараа бүтээгдэхүүн, технологийг худалдан авч, зорьсон газарт нуун далдаж тээвэрлэдэг байна.